Saturday 28 May 2016

1988s: the darkest days of Somaliland

The collapse of the Soviet Union and the victory of the West led to a jubilant era with enthusiastic hope for better and safer world. Even one scholar called it the “End of History”.

In the absence of rival superpowers in the United Nations Security Council, many expected the decrease of competition to create a less confrontational UN that could help troubled states to recover and maintain peace. But the tragedy in 1994 in Rwanda where 8, 00 000 people were massacred right in front of the world within a three month period proved that assumption wrong. Despite success made after the horrific occurrences, there are civilian people still suffering in many parts of the world. Tribunals were established to try war criminals in Rwanda and Yugoslavia, and the International Criminal Court commenced hearing cases of international crimes as a way of bringing justice and closure to the many who suffered. Somalilanders were not so lucky.

In Somaliland, where the catastrophe happened long before the Rwandan fiasco, the perpetrators of one of the deadliest and inhumane tragedies in Africa went unpunished, with some of them even enjoying impunity living in the West.

In 1988, the government of Somalia employed all of its resources to cleanse the people of Somaliland. Air bombardment, artillery shelling and intentional targeting of civilians left thousands of people dead, many more wounded and resulting in the destruction of whole cities.

The massacre orchestrated by the Siad Barre regime did not commence in 1988, but had been in motion since the early 1980s. However, the greatest numbers were killed from May 1988 to February 1991.

According to eye witnesses and survivors, apart from the shelling and bombardment, the military and other forces collected civilians from the streets, homes, and other places into military compounds. The innocent civilians were tied to each other and shot in cold blood. For instance on the 3rd of June 1988, 800 civilians were killed at the headquarters of the military in Hargeisa. A survivor detailed how each hundred was lined and then machine gunned. That was one single incident.

It is quite reprehensible that the culprits were never brought to justice. The victims and families still await justice and while they are not hopeless, hope is fading away.

The injustice is again manifested by the lack of recognition. The survivors are isolated from the world. Somaliland has been waiting for recognition since 1991. The world fails to understand that the reason we separated from Somalia is not because of luxury or euphoria, but it is the only way we can leave behind a dark history imbedded in our memories so that we can pursue our own path.

I grew up while the conversations between my mother and her best friend Amina ended up talking about what Faqash or Afwayne has done. As a child, I could not understand much. But I thought that Faqash and Afwayne were aliens from somewhere far who came to the land to kill everyone. When I became old enough to read history and make sense of their conversations, I was shocked to learn that Afwayne was our president and Faqash was our government. I do not want to suffer how my family did. That is why I stand for human rights and justice. I do believe that a recognized Somaliland where human rights are respected and protected can be a remedy for the past and a way of honoring the memory of all the people who suffered untold crimes committed against them.

Guleid Ahmed Jama

Hargeisa Somaliland   

Telefoonadu miyay keenaan kansarka


Sawirka: Google images
Sida ay qortay jariirada New York times, daraasad hor dhac ah oo la sii daayay jimchii dhowaa ayaa lagu ogaaday inay u muuqato in shucaaca telefoonadu uu kor u qaado khatarta kansarka maskaxda iyo wadnaha ku dhaca.
Haseyeeshee, cilmi ahaan ilaa hada masuuliyiinta caafimaadku waxaay aaminsan yihiin inaan telefoonku kansar keenin.
Cilmi baadhistan waxa lagu sameeyey jiirka. Jiirka kiisa lab kor ayay u kacday inuu qaado kansar. Halka kiisa dhedig aanu badnayn.
Ilaa hada waa hordhac in la go’aamiyo in telefoonku kansarka keeno. Balse New York Times waxaay leedahay deraasadani waxay furtay dood hor leh.

Il: New York Times 


Friday 27 May 2016

Jasiiradda dumarka ka mamnuuca ah

Jasiiradda Mount Athos oo ku taal Giriigga waxa ka mamnuuc ah dumarka iyo guud ahaan dhediga. Jasiiradan oo ay degen yihiin mudo kun sano ah culimo kiristan ah gaar ahaan Russian Orthodox waxa ka mamnuuc ah in dhedigu galo marka laga reebo bisadaha.

Sababaha loogu diiday ma wada cada. Dadka maamulkeeda gacanta ku hayaa waxaay u aneeyaan ujeedo diimeed iyada oo laga soo qaado goobta oo dhan inay tahay meel culimo degan tahay (monster). Goobaha caynkaas ahna aanay caadiyan gelin dumarku.

Dood kale waxay leedahay jasiiradan waxa markab kula soo caaryay Maryam (Nebi Ciise hooyadii). Kadibna si iyada loogu gaar yeelo, waxa laga mamnuucay dumar oo dhan inay yimaadaan goobta.

 Jasiiradani waa goobta keliya ee dunida ku taal ee ka mamnuuca ah dumarka.


Il-wareed: Dailymail, BBC iyo Greectravel 

Booliiska iyo timo xiirashada












Sawir: Google images

Ayaamahan suuqyada Hargeysa waxa marar dhowr ah lagu arkay Booliiska oo caydhsanaya dadka qaar oo ay shuufeen sida ay timaha u xiirtaan. Maqaas dheer baa dhulka lagu dhigay timaha rag ula baxay timaha si ay booliisku diideen.

Waxa is-waydiintu noqotay booliiska shaqadiisa ma tahay inuu faraha la galo timaha dadka iyo sida ay u la bistaan mise hawlo kale oo ka culus baa u yaal?

Waxa falalkani i xasuusiyeen falaqayn hore loogu sameeyey dhaqamada ururkii Maxaakiimta Islaamka ee mar ka tilin jiray dhul ka mid ah Somalia iyo ururkii Daalibaan ee ka arimin jiray Afgaanistaan. Labada ururba waxyaabaha lagula yaabay qaybna ka qaatay dumistooda wax aka mid ahaa markii ay ku meeraysteen dadka timo xiirashadooda iyo dhar xidhashadooda.

Dhibaato sahlan maaha. Waana arin cilmi ahaan hore loo dersay oo la soo tijaabiyay shar iyo khary midkay leedahay.

 Mid ka mid ah mabaadida sharciga Somaliland ku dhisan yahay ayaa ah kala saarka awoodaha. Taas oo macneheedu yahay inaan Booliisku awood u lahayn inuu samaysto sharci dabadeed fuliyo ciqaabtiisa. Sharcigeeba xaaraantinimeeyey nooca timaha ay la dagaalansan yihiin? Sharcigeebaa ciqaabtiisa ka dhigay in suuqa lagaga xiiro? Sharcigeebaa yidhi booliisku iyaga ayaa garsoor ah oo isla goobta ku fulinaya xukunka?


Hadaad gacan qaadi waydo dumarka macalimiinta ah waxaad bixinaysaan ganaax dhan 5, 000 Doolar

Dalka Switzerland laba arday oo ka soo jeeda dalka Suuriya ayaa waxaay dideen inay gacaan qaadaan macalimiintooda dumarka ah iyaga oo sheegay in diintoodu u diiday inay dumarka taabtaan. Maamulkii dugsigu wuxuu ogolaaday in labadaas arday laga dhaafo gacan qaadka. Balse falkaasi wuxuu si wayn uga cadhaysiiyay siyaasiyiintii dalka.

Muranka iyo cadhada ku saabsan arinkan ayaa cirka isku shareeray. Wasiirka Caddaaladda ee dalkaas ayaa sheegay in gacan qaadku yahay dhaqanka Switzerland oo ay qasab tahay in la ixtiraamo. Dad kale waxaay ku doodeen inaanay ahayn sax in ardayda lagu qasbo wax ay u arkaan inaan diintoodu ogolayn.

Maamulka gobolka dugsigu ku yaal ayaa iyana sheegay in hadii ay diidaan inay gacan qaadaan macalimiinta dumarka ah in laga qaadayo labadaas arday lacag dhan 5, 000 Doolar. Dhinaca kale waxa la hakiyay hanaankii dhalashada lagu siin lahaa qoysaska labadaas arday.


Xigasho: Foreingpolicy, Aljazeera, BBC. 

Afrikaanka cid kastaa neceb




















Sawirka: Google images

Barnaamij ka baxa BBC-da oo dadwaynuhu si toos ah uga dhiibtaan aragtidooda (world have your say) ayaa habeenimadii xallay (26ka May 2016) wuxuu shiishka saaray takoorka dadka madow ay ku hayaa Hindidu. Ka sokow cayda, mararka qaar baa loola tagaa gacan ka hadal keenat dhawr jeer geeri. Sida xun ee ay Hindidu ula dhaqanto Afrikaanka jooga dalkeeda oo u badan arday, waxa si qoto dheer u falanqeeyey dadyow madow oo dhibaatada indhohooda ku arkay.

Yasidda iyo xumaynta loo gaysto dadka madow, waxa hore ugu caan baxay dadka caddaanka ah.

Waxa dhowaanahan qabsaday baraha bulshada xayaysiis ay samaysay shirkad Shiine ah oo saabuunta soo saarta. Xayaysiiska waxaay ku muujiyeen nin madow oo inta saabuun lagu shubay qasaalad la geliyay, kadbina isaga oo Aasiyaan u eeg ka soo baxay. Waxaay u dhigeen sidii oo madowgu yahay uskag saabuuntoodu goyn karto. Tani waa uun qayb ka mid ah garaad xumada iyo jahliga umadaha dunida haysata iyo sida loo collaystay dadka madow.

Nacaybka loo qabo dadka madoobi wuxuu sidoo kale ka jira dunida Carabta oo iyana si la mid ah caddaanka dhibaato badan u gaystay Afrikaanka.

Sidaas oo ay tahay oo cid waliba u haaraamayso dadka madow, hadana Afrikaanku isma jecla iyaga laftoodu oo dhexdeena dagaalo iyo dhibaatooyin badan baa ka jira. Afrikaanimada ama madownimadu ma noqon wax isku soo jiida oo is jeclaysiiya dadka si ay isaga caabiyaan cadaadiska ka haysta aadanaha kale.

Afrikaanka cid kastaa neceb iyana isma jecla


Wednesday 25 May 2016

Muxuu u tahriibay

 Aan ka soo amaahdo hadalkan kooban sheekada buugga novel ah ee Americanaha ee ay qortay Chiamanda Ngozi Adichie. Obinze waa jilaaga dhextaalka u ah sheekada isaga iyo inanta uu jecel yahay ee Ifemelu. Waa sheeko dheer ee aan idin la wadaago inta aan u socdo.

“Alexa iyo martida kale, iyo laga yaabee in xitaa Georgina la qabo, dhamaantood way fahmi karaan in lago qaxo dagaal, nooca faqriga burburiya ruuxda banii aadamka, balse ma fahmi karaan baahida in laga baxsado kala xulahso la’aanta tamarta u nuugta sida daran. Ma fahmi karaan sababta qof isaga oo kale ah oo ku soo barbaaray nolol dhereg ah…… uu faraha ula galay arimo khatar ah, arimo qayrul sharci ah, midkoodna {wa dadka dhulkoodii ka kudaalay e} ma gaajoon, lama kufsan, kamana iman tuulooyin la gubay, balse waxa keliya ee ay u gaajoonayaan waa kala xulasho (choice) iyo hubaal.” Halkaas markaan marayay ayaan xasuustay su’aalaha ay dadku is waydiiyaan iyaga oo yaaban: muxuu la tahriibay ama ay la tahriibtay reerkoodu ba way ladan yihiine? Ma fahmin sida ay ugu adkayd inay fahmaan dadkaas cad cad ee Obinze la fadhiyay cashada dusheeda. Maaha oo keliya gaajada iyo colaadda waxa dadku ku qasba inay ka cararaan dalkooda oo ay afka saaraan khatar. Taas bay tahay inay fahmaan Afrikaanku. Dadku waxay u ooman yihiin waa  "kala xulasho (choice) iyo hubaal.” 

Tuesday 24 May 2016

Somalia cashar ay ka baran karto Somaliland

Markii 2012 kii la caleemo saaray madaxwayne aan shaqsi ahaan hore loogu aqoon, waxa dunidu rajaynaysay in 2016 Somalia ay gaadho heer ay dadwaynuhu dooran karaan madaxdooda. 2016 waxaay ahayd bar-tilmaameed fog oo la hiigsanayo. Maanta oo todobaado aan badnayni ka hadheen maalintii la sugayay, waxa ka holcaya Xamar dab siyaasadeed ku qotoma sidii loo soo xuli lahaa cid doorata madaxda Somalia.

Muranka jiraa wax wayn kama duwana kii taagnaa 2012 kii markii si dhaqso ah oo fool eri ah loo qabtay xulashada xubnaha Baarlamaanka iyada oo ay gacan wayn ku lahayd beesha caalamka oo si wayn u rabtay in si uun doorasho u dhacdo. dastuurkii markaa yiil waa la iska baal maray oo nidaam jacbur ah baa loo qotomiyay Baarlamaan hal aqal ah.

 Ku dhowaad afar sanadood iyada oo ay tageen, waxa la is waydiinayaa waxa ku cidhiidhyay siyaasiyiinta Somalia waqtiga ee ay u doonayaan inay xalliyaan oo dhameeyaan wax ay ahayd in la bilaabo afar sano ka hor?

Aniga oo aan jawaab ka bixinayn su’aashaa, waxa muhiim ah in Somalia ay ka barato Jamhuuriyadda Somaliland afar arimood.
     (1)  Lahaanshaha: hadii nidaamka aad wax u dooranayso u noqon waayo mid aad adigu leedahay hab ahaan, iyo marinka loo marayoba, waxa ay u badan tahay inaan guul laga gaadhin. Somaliland waxaay dhib badan kaga bad baaday inay u gaar ahayd iskana lahady nidaamka ay wax u wado.

     (2)   Dood loo dhan yahay: mudo dheer Somalia waxa lagu muransan yahay in la qaato iyo inaan la qaadan federaal iyo Aqal Sare oo lagu soo kordhiyo nidaamkii halka aqal ahaa ee Somalia tiqiin. Doodahaasi waa kuwo samada ku taqlan oo dhex yaal dad tiro yar. Waxa haboonayd in doodu noqoto mid sal balaadhan balse gunaanad leh. Dood aan dhamaad lahayni waa guul darro iyo gudoon jileec. Waxa haboonayd inay mid uun qaataan oo dabadeed joojiyaan ka daba hadalka.

     (3)   Hoos ka dhisid: nidaamka Somalia dhamaantii waa mid dusha ka yimaada oo aan hoosta ka dhisnayn. Iyada oo tuulooyinka iyo degmooyinka colaadi ka jirto oo aan dadkuba heshiis ahay baa dawlad dhisid la bilaabay. Waxa haboonayd inay horta bilaabaan dib u heshiisiin iyo in dadku laqaan ama ka heshiiyaan waxay isku hayaan. Dad aan heshiisba ahayn dawlad ma wada dhisan karaan, is aaminaadina ma jiri karto.

     (4)   Isu-tanaasul: waxaa xudun u ahayd Somaliland dhismeheeda tanaasul. Tanaasulku waa inaad ka tagtid waxaad xitaa u aragtid inaad xaq u leedahay adiga oo ku laqaya waxa guud ee aad wadaagtaan. Hadii ay markaas dhab ka tahay in ay nabad helaan, Somalia madaxdeedu waa inay  u tanaasulaan middaas. Maxaay isugu qabsan madaxnimo iyo wax la mid ah hadii dalkiiba burbursan yahay? Saw ma ahayn in kursiga la kala hororsado marka la helo dal jira oo shaqaynaya.  

Guleid Ahmed Jama

Hargeisa Somaliland