18-ka May maxaa loo dabaal degaa?

Xuska iyo dabaal degga maalin si gaar ah u astaysani macno ay ku fadhido ayaa jira. Waa inay jirtaa nuxur ku duugaan dharaartaas oo ay kaga duwan tahay maalmaha kale. Maalmaha qaar waa murugo; maalmaha qaar waa farxad.

18-ka May maxaa loo dabaal degaa? Hadii ay noqoto caado oo aan la iska sameeyo uun, waa qasaare. Dadkuna ugu danbaynta way ka daalayaan. Haa oo 18-ka May waa maalintii lagu dhawaaqay gooni isu taagga Somaliland oo sheegtay in laga bilaabo 18 May 1991 uu buray midowgii ka dhexeeyey Somaliland iyo Somalia ee abuuray Jamhuuriyaddii Soomaalida. Waxa lagu dhawaaqay in goboladii Woqooyi ee Jamhuuriyadda Soomaalidu ay goosteen inay gaar noqdaan iyaga oo ka duulaya sidii xaalku ahaa 1da July 1960 ka hor.

Haseyeeshee arinku intaas keliya maaha. Sababta Somaliland loo abuuray maaha caashaq ay u qabtay dawladnimo, nacayb ay u haysay Somalia, sal fudayd iyo deg degsiinyo. Sababtu waxaay ahayd in la saluugay qiyam kii iyo arkaantii ay ku taagayd dawladii laga duday.

Waxa la isla qaatay in la sameeyo dawlad 1. Shacabku leeyahay oo isaga ay gacanta ugu jirto taladu, 2. In qofku sharaf iyo karaamo leeyahay oo aan ka kursiga ku fadhiyaa u awood sheegan, 3. In dawladdu noqoto mid dastuurku dabro. Sadexdaas mabda’ waxa lagu xardhay dastuurka. Waxaana dastuurku sheegay in sababta goonida loo noqday ay tahay in laga fogaado dawlad keligii talis ah oo aan ixtiraamin xaqa dadka.

Dadka reer Somaliland waxaay ku yidhaahdeen hordhaca dastuurka markay sababaynayeen waxa ay u samaysteen dastuur iyo dawlad u gaar ah “IYADOO UU WAAYO-ARAG U YAHAY cidhib-xumada iyo dhibaatada xukunka ku dhisan talo-maroorsiga iyo keli-talisnimada ee dalku ku soo jiray muddo ka badan labaatan sannadood, kana feejigan dib-u-soo noqoshada xukun noocaas ah….”

Sidaasdarteed, ujeedada Somaliland loo abuuray ee ay ku dhisan tahay waa dawladda shacabku ka sareeyo.

Qodobka 1aad ee dastuurku wuxuu sheegayaa “awoodda iyo karaamada Qaranimada waxa leh shacbiga…” Mar kale ayuu dastuurku adkeeyey midaas oo wuxuu qodobka 37aad ku sheegay “Eebbaha ummadda Somaliland ku beeray geyigani waxa uu ugu deeqay awood iyo karaamo Qaranimo. Shacbiga Jamhuuriyadda Somaliland waxa uu awooddaas iyo karaamadaas sida ku cad Dastuurka u igmaday dawlad ku dhisnaan doonta kuna dhaqmi doonta Dastuurka”.

Ma yara qodobada dastuurka ku qoran ee ka hadlaya qiyamka ay ku dhisan tahay Somaliland.

Waxa loo dabaal degayaa waa inay markaas noqodaan mabaadidaas. Waa in la eegaa in la ilaaliyay iyo in kale. Hadii la ilaaliyay waa farxad. Hadii aan la ilaalin waa la is xisaabiyaa oo la yidhaahdaa ha la ilaaliyo.

Nuxur ku waxa weeye 18 May taariikh la werinayo maaha ee waa dhacdo ku suntan arin sal balaadhan. Ha ilaawin waxaay Somaliland u taagan tahay.

Farxad ku dabaal degga dhamaantiin. Eebe ha dhawro Jamhuuriyadda barakaysan ee Somaliland.

Guleid Ahmed Jama
Hargeisa Somaliland

Qoraalada aan boggan ku qoraa waa aragtidayda gaarka ah oo aanan cidna ku metelin.

"Amar dawle mudeec ninkii diidaa dabaal

Amar dawle mudeec, ninkii diidaa dabaal. Inkasta oo lahjad ahaan aan filayo in odhaahdani koonfur ka timi, hadana waxaad moodaa inay noqotay falsafad siyaasadeed oo dad badani qaateen. Dhaqankii Siyaad Barre ee ahaa in lagu danaysto dawladnimada ayaa isna malaha xoojiyay. Metelan qofka aragtidan qabaa waa waaqici. Wuxuu u arkaa in dawladda loo guul wadeeyo hadii kale danahaaga shaqsiga ahi ay kaa kala daadanayaan. Waa run marka sidaas loo eego. Waa se dhibaato culus marka danta guud la eego iyo waaritaanka dawladnimada.

 Sideedaba uma eeka odhaahdani mid dadka xoolo dhaqatada ah ee reer miyiga ah ee dhistay dawladnimada Somaliland ay hindiseen. Falsafadda is xukun ee reer miyigu waa mid cajiib ah. Waa dimoqraadi. Waa xor oo marka geedka la joogo qofku aragtidiisa lama gaban jirin, laguma ceebaysan jirin, lagumana dhibi jirin.

 Qofka xil loo dhiibanayo waxyhaabaha u muhiiimsan ee lagu eegi jirayna waxa ka mid ah dulqaadka. Odayga reerku hadii aanu u dul qaadan karin shacabkiisa oo ay ka mid yihiin xitaa kuwa qalafsan ee hadalka xun, xil looma dhiiban jirin. Tusaale ahaan sheekooyinka Soomaalida waxa ka mid ah nin soo doontay xil oo ilme yar loo soo diray si uu edeb darro ugu sameeyo. Qaladka ilmaha yar kas buu u sameeyey. Inuu qalad yahayn la iskuma haysan. Ujeedada ka wayn ee laga lahaa ayaa ah in qofka madaxda ahi uu DULQAAD leeyahay. Bala hada eeg maanta dunida casriga ah waxa xudun u ah is xukunka bulshada dimoqraadiga ah dulqaad.

Guleid Ahmed Jama
Hargeisa Somaliland

Qoraalada aan boggan ku qoraa waa aragtidayda gaarka ah oo aanan cidna ku metelin.