Turjumaad shanta talo ee uu waawayn talooyinka ay soo jeedisay Transparency International si loola dagaalamo musuqmaasuqa

Waxan halkan ku turjumay shanta talo ee u waawayn ee ay soo jeedisay Transparency International oo soo saartay warbixin sanadeedkii ay ku qiimaysay heerarka musuqmaasuqu ka joogo dunida. waxaan qabaa hadii talooyinkan la raaco in wax wayn laga qaban karo.

Waa kuwan talooyinkii oo turjuman: 

Khibradda wayn ee aanu u leenahay annaga oo ka shaqaynay in ka badan boqol dal oo dunida oo dhan ayaa waxay muujinaysaa in dadka dhaq-dhaqaaqa (activists) iyo warbaahintu ay u yihiin muhiim la dagaalanka musuqmaasuqa. Sidaas darteed, Transparency International waxaay ugu yeedhaysaa bulshada dunida inay qaadaan talaabooyinkan soo socda si ay u xakameeyaan musuqmaasuqa:

1. Dawwladaha iyo ganacsatadu waa inay sameeyaan wax badan si ay u dhiirigeliyaan xorriyadda hadalka, warbaahinta madaxa-banaan, dadka siyaasada kaaga soo horjeeda (political dissent) iyo bulsho rayid ah oo furan (open) oo hawlaha ka qayb qaadata.

2. Dawladuhu waa inay yareeyaan nidaaminta ay ku sameeyaan warbaahinta, oo ay ka mid tahay warbaahintii hore iyo ta cusub ba, waana inay xaqiijiyaan in suxufiyiintu ay shaqadooda qabsadaan iyaga oo aan ka cabsanayn talaabo cabudhineed oo laga qaado ama gacan ka hadal loo gaysto. Intaas waxa dheer in deeq bixiyayaasha caalamiga ahi ay xisaabta ku darsadaan in xorriyadda saxaafaddu ay la xidhiido caawimada horumarineed ama gaadhista ururada caalamiga ah;

      3. Bulshada rayidka ah iyo dawladuhu waa inay kobciyaan shuruucda sida gaarka ah ugu qaabilsan helidda xogta (access to information). Helitaankani wuxuu gacan ka gaysanayaa in kor loo qaado daah-furnaanta iyo isla xisaabtanka iyada oo sidoo kale hoos u dhigaysa fursadaha lagu samayn karo musuqmaasuqa. Haseyeeshee waxa muhiim ah in dawladuhu aanay keliya samayn shuruuc caynkaas ah, balse inay sidoo kale ay fuliyaan.     

     

     4.  Dadka hawlaha u dhaq-dhaqaaqa (activists) iyo dawladuhu waa inay ka faa’iidaystaan fursadda uu keenay Yoolalka Horumarka Waara ee ay Qaramada Midoobay dhigtay si loogu doodo loona riixo dib-u-habaynno laga sameeyo heerarka qaran iyo kuwa aduunka ba. Gaar ahaan dawladuhu waa inay xaqiijiyaan helidda xogta iyo ilaalinta xorriyadaha aasaasiga ah ayna waafajiyaan arimahaas heshiisyada caalamiga ah iyo dhaqamada ugu wanaagsan (best practices). 

      5. Dawladaha iyo ganacstadu waa inay marka hore sii shaaciyaan xogta la xidhiidha danta shacabka iyaga oo ku baahinaya xog bixiye furan oo la wada daalacan karo. Shaacinta xogta waxa ka mid ah in miisaaniyadaha dawladda, cidda leh shirkadaha, qandaraasyada dawladda, iyo maaliyadda xisbiyada loo ogolaado inay heli karaan suxufiyiinta, bulshada rayidka ah iyo bulshada ay saamaynayso si qaab waxtar leh loogu tilmaami karo hababka musuqmaasuqa ah.