Hargeysi maxay ka baran kartaa Xamar?

Caasimadda dalka dhibaataysan ee Soomaliya waxay astaan u ahayd in kabadan labaatan sano dagaal iyo macaluul. Cid walba oo Somaliya maqashaa waxa u sawirmaysa dhibaato. Balse cod bixintii todobaadkan ka dhacday Xamar waxay ahayd tusaale ka duwan wixii lagu yiqiin caasimadda colaadaha, Xamar.

In kasta oo ay ahayd wax aan wanaagsanayn sharci ahaan iyo siyaasad ahaanba qaabkii looga keenay soo jeedinta codka kalsoonida in loo qaado raysal wasaaraha Soomaaliya, iyo sidoo kale qaabkii fawdada ahaa ee taageerayaashiisu isku dayeen inay ku horjoogsadaan, hadana waxa u baahan in dhacdooyinkaas si is-bar bar dhigis ah loogu eego wixii ka dhacay isla ayaamahaas Hargeysa, caasimadda Somaliland.

 Somaliland waa dal dimqoraadi ah oo madaxdiisa ku xusha doorasho toos ah oo dadwaynuhu u codeeyaan hogaamiyaha ama sharci dejiyaha ay doonayaan. Waxay leedahay dastuur lagu mahadiyay in qaabka uu u qoran yahay iyo axkaamta ku jirtaa inay yihiin mid ka mid ah dastuurada aduunka ugu wanaagsan. Xamar iyo xaalkeeda siyaasadeed waxan ku bilaabay qoraalkaygan. Balse sharci ahaan, dadka hogaamiya waxa soo xulay odayo qabileed. Dastuurka waxa u codeeyey dad aan la soo dooran oo tiro kooban ah, waana ku meel gaadh. Dastuurkaasi ma dhigo mabaadi cad cad oo ku kala aroora labada hab maamul ee maanta dunida ugu caansan midkood; habka baarlamaaniga iyo habka madaxtooyada.

Iyada oo waaqiciga labada dal uu caykaas kala yahay, ayaa xeer-dejiyayaasha labada dal waxa bishii dhamaatay khal khaliyey muran ku aroora xil ka qaadista raysal wasaraha (waa Xamar e) iyo gudoomiyaha Golaha Wakiilada (waa Hargeysa e). Xalka labadaas khilaaf oo warka war-baahinta af Soomaaliga wax ku tebisaa meel sare kaga jiray, waxa lagu xalliyay laba hab oo kala duwan.

Hargeysa, waa dalkii dimqraadiga ahaaye, way u suuroobi wayday inay sharciga ku kala baxan. Qof baa ku dhinta lix kalena way ku dhaawacantay. Tiro dad ahina xorriyadooda ayay ku waayeen. Markii laga baqay in muranka ka dhexeeya xubnaha Golahaasi inuu keeno dhibaato amni, waa la dhex dhexaadiyay oo waxa lagu dhameeyey tanaasul.

Xamar, waa dalkii colaaduhu ka jireene, ugu danbeeyntii xubnihii goluhu waxay isla garteen inay sharciga ku kala baxaan. Iyaga oo aan weli ku qanacsanayn sida wax u dhaceen, hadana waxay ogolaadeen natiijadii ka dhalatay go’aankii baarlamaanka. Ogaalkay cidina kuma dhiman, kumana dhaawacmin, cid xoriyadeeda ku waydayna ma jirto.

Hadaba, dalkayga Somaliland oo dhawr iyo toban sano dabada hayay dimqoraadiyad, muxuu garan waayay oo Xamar oo aan dawlad helin dhawr iyo labaatan sanno ay garatay? Jawaabtu waxay tahay in (1) Xamar khilaaafkeedii ku xalishay sharcigii u yiil (2) Hargeysi inay ku kala bixi wayday sharcigii (3) Raysal wasaarihii Somaliya wuxuu doorbiday inuu sharciga raaco halkii uu dabada gelin lahaa reerkiisa oo colaad qabiileed hurin laha (4) gudoomiyihii Golaha Wakiilada Somaliland wuxuu door biday inuu fawdo kiciyo si uu u ilaashado kursigiisa (5) madaxwaynaha Soomaliya wuxuu doorbiday inuu ixtiraamo xasaanadda iyo sharafta xubnihii baarlamaanka ee ay is-hayeen (6) madaxwayanaha Somalilanad wuxuu doorbiday inuu ku tunto sharafta iyo xasaanada xubnaha baarlamaanka iyo aqalka laftiisaba. Waad xasuusataa in shan xildhibaan la xidhay, ciidana lagu wareejiyay dhismaha Golaha Wakiilada.  

Intaba way ku saxnayd Xamar, wayna ku qaldanayd Hargeysi. Sidaasdarteed, Somaliland waa inay ka barataa Xamar in lagu kala baxo sharciga ee aan la isku mashquulin tanaasul eel ka taga iyo in milil dushii la dhayo maalin walba oo aan damaqiisu dhamaan.

Hadii dadka reer Somaliland aay maalin walba khal-khal geliso codbixin ka dhex jirta aqalka hoose ee baarlamaanka, su’aashu waxay tahay lamaaha dawladeed ee aynu dhisanay ma waxay u taagan yihiin inay ina geliyaan rabshad mise inay noqdaan fagaare lagu doodo oo lagu xalliyo khilaafka iyada oo la raacayo shuruucda u taal? Jawaabtu waa kugu adi, hadaad reer Somaliland tahay, hadii kale ha isku mashquulin.