Waa kuma wadaad?

Culimada afka sida dhow u deristay iyo taariikhyahanada qaarkood waxaay ereyga wadaad u kala qaadeen wad iyo aad. Wad wuxuu ahaa baa la yidhi Ilaah ay Soomaalidu caabudi jirtay intaan Islaamku soo gaadhin. Waxaay taas u sii daliishadeen in tusaale ahaan marka qofku dhinto aynu nidhaahno waxa dilay wad. Waxa u yimi wadkii. Cidda waxa dishaana waa uun Ilaahay. Ciddaas aynu u astaynay inay leedahay awoodda dilista ama ka qaadista nafta ayay Soomaalidu u tiqiin wad.

Waxa jiray dad u darbanaa Wadka oo aan shaqo kale aqoon. Waxaay ahaayeen dhul mar u heellan diintooda. Waxa loo bixiyay wadaad (Wad Aad). Waa qofkii u socday Ilahaay. Wadaadkaasi markaa wuxuu ahaa qof ka sokow aqoonta diimeeda sida ereyga ka muuqata ku heellanaa fidinteeda ama ku shaqaynteeda.

Markii waayo dheer dabadeed Soomaalida ay soo gaadhay Islaamnimadu ereyadii diimeed qaar badan oo ka mid ah waxaay ku isticmaaleen diintoodii cusbayd (Islaamnimada). Koodii arimaha diinta bartay ama u heelanaa waxaay ugu yeedheen sidii caadada u ahayd wadaad.  

Ka hor sodonkii sanadood ee u danbeeyey waxa dhulka Soomaalida ku xooganayd (welina ku xoogan miyiga) Suufiyada. Suufigu waa ruux neceb dunida iyo dhaqashadeeda. Wuxuuna u go’aa caabudista Ilaahay. Waa dhul mareen aan dhulka iyo dadku u kala soocnayn oo aan kala xigtaysan. Dadku sidaas bay u aqoonsadeen oo ku ixtiraameen. Wadaadka markaa reeruhu ma tirsan jirin, aanona looma dilin jirin.

Sodonkii sanadood ee u danbeeyey waxa hoos u dhacay saamaynta Suufiyada. Wadaadkii markaa wuxuu noqday nin iska caadi ah oo tukaan leh, shaqaysta oo dadka xoogsada ka mid ah. Waa nin lacag leh oo aan aduunka dhaqashadeeda diidanayn. Waa danlay sida dadka kale oo mararka qaarkood dano aduunyo ayaa la isku diidaa. Nin baa wadaad Soomaaliyeed loo ammaanay. Markaas buu yidhi lexjeclo ayaan idin dhex marin.

Inkasta oo is bedel ku yimi ninkii aqoonta diimeed lahaa oo aanu hada ahayn nin diinta qudha u go’an, hadana ereygii loogu yeedhi jiray isma bedelin. Weli waa wadaad, yaanuba noqon mid Ilaahay u socdee. Malaha Tabliiqa ayaa wadaado dhab ah hadii eregya isticmaalkiisii hore la eego.

Hadaba, sidee loo qeexaa wadaadka casriga ah? Ma gadhka iyo qamiiska ayaynu shardi uga dhignaa? Ma inuu aqoon diimeed leeyahay baynu shardi uga dhignaa? Ma inuu afkaar diimeed oo gaar ah leeyahay baynu shardi uga dhignaa? Ma inuu masaajid haysto baynu shardi uga dhignaa?

Qeexitaanka iyo suuradda uu qaadan doono wadaadka casriga ahi waxaay ku jirtaa xaalad aan weli kala cadayn oo aan si sahlan sidii waagii hore loo qeexi karin. Waa se hubaal in ereygu noqday mid cidba sidii ay ula eekoonaato ay u isticmaasho. Waxaase biyo kama dhibcaan ah in sidii ereygu asal ahaan jiray in yari uun ku sifoobayso.

Afeef: waxa mahad leh aanna raali gelin siinayaa aqoon yahaynka aan aragtidodoa soo xigtay balse aanan magac sheegin.

Guleid Ahmed Jama

Hargeisa Somaliland