Hordhac
Waxa magaaladda Hargeysa lagaga
dhawaaqay urur cusub oo loo bixiyay Golaha Wada-tashiga iyo Toosinta Qaranka.
Ujeedooyinka ururka ee laga akhriyay shir-saxaafadeed ay qabteen xubnaha
ururkaas waxay ku taxeen dhawr arimood oo isugu soo biyo shubanaya in loo
aasaasay ujeedo siyaasadeed. Iyaga oo ku dooday inay ugu gol leeyihiin inay ku
saxaan wixii qalad ah ee jira. Waxay ku eedeeyeen xukuumadda inay gaftay wax
badan, ayna gabtay in kale.
Siyaalo kala duwan ayaa looga fal
celiyay ururkaas cusub. Xubnaha ururkaas ka tirsan ayaa ah siyaasiyiin si wayn
looga yaqaan gudaha Somaliland. Dadka badankiisu waxay ka eegeen dhinaca
siyaasadda. Dadka qaar waxay ku doodeen inuu haboon yahay oo loo baahan yahay
cid mucaaradda dawladda oo ay u arkaan in mucaaradkeedu liito. Dad kale ayaa
qaba in aan loo baahnayn , ayna u furan tahay inay xisbiyada jira ku kala
biiraan.
Anigu waxan qalinka u qaatay inaan
ka eego dhinaca sharciga. Siyaasiyan ha saxnaadeen ama ha qaldanaadeen e,
sharcigu muxuu ka qabaa samaynta urur caynkan oo kale ah? Waa taas midda aan ku
faahfaahin doono qoraalkan kooban.
Waa maxay
dabciga Golaha Wada-tashiga iyo Toosinta Qaranka?
Waydiinta u horaysa falaqayn sharci kasta
oo la isku dayo in lagu sameeyo ururakan cusub waxay noqonay in la iswadiyo
dabciga (nature) Golahan. Taas waxaynu kala soo baxayna ujeedooyinka ururka ee
laga akhriyay shirka jaraa’id. Afhayeenka Golaha Muj. Ibraahim Dhegowayne wuxuu
si cad oo an mugdi ku jirin u sheegay in goluhu leeyahay ujeedooyin siyaasadeed oo u taagan inuu wax ka saxo
siyaasadda dalka.
Goluhu ma urur siyaasadeed baa? Urur
siyaasadeed waxa lagu qeexa koox dad ah oo u midoobay inay gaadhaan xukunka
(mucaarid) ama difaacdaan xukunka (muxaafid). Urur siyaasadeed wuxuu u taagan
yahay inuu ka qaby qaato siyaasadda dalka. Cid kasta oo ka qayb qaadata
siyaasadu maaha urur siyaasadeed. Tusaale ahaan waxa jiri kara ururo leh dan
gaar ah oo u oleleeya dantaas. Kaba soo qaad urur ka shaqeeyo in danaha
haweenka ama dhalinayarada dabada laga riixo. Ururada cayn kani ahi ma
taageeraan siyaasadda guud ee dawladda kamana soo horjeestaan. Iyaga waxa u
daran meel gaar ah.
Golahan cusubi isagu wuu ka duwan
yahay uradan danbe sababta oo ah waxay si toos ah uga hadleen siyaasadda guud
ee dalka. Taasina waxay ka dhigauy urur siyaasasadeed.
Dastuurku muxuu
ka qabaa samaynta ururadda caynkan oo kale ah?
Qodobka 23(3) ee dastuurku wuxuu si
guud u dejiyay mabda’ guud oo ah in la furan karo urur siyaasadeed. Balse muu
sii qalin qaabka iyo sida uu u samaysmayo. Taasi waa middii dooda ka dhalisay
markii ururkii Qaran lagaga dhawaaqay Somaliland. Ururkii Qaran isaga oo
daliishanaya qodobkan wuxuu ku dooday inuu xaq u leeyahay inuu jiro.
Waxa murankaas sal u ahaa qabyo iyo
gal-daloolooyin ku jiray Xeerka Nidaamka Ururada iyo Asxaabta Qaranka.Taas waxa
lagag baxay kadib markii wax ka bedel lagu sameeyey Xeerka Nidaamka Ururada iyo
Asxaabta Qaranka.Sidaasdarteed, urur kasta oo siyaasadeed waxa xukumaya Xeerka
Nidaamka Ururada iyo Asxaabta.
Xeerka Nidaamka
Ururada iyo Asxaabta Siyaasadda
Qodobka 1 (4) ee Xeerka Nidaamka
Ururada iyo Asxaabta Siyaasadda (Xeer Lr. 14/2011 wuxuu ku qeeaxay urur
siyaasadeed “urur siyaasadeed waxa loola jeedaa koox muwaadiniin ah oo
wadaagga fikir siyaasadeed oo isu-diwaan geliya urur ahaan si ay uga qayb
qaataan doorashoooyinka golayaasha degaanka ka hor inta aan loo aqoonsan xisbi
siyaasadeed”
Sida muuqata qeexidda sharciga
Somaliland u yaqaan urur siyaasadeed waa mid dhuuban (narrow) oo aan
gaadhsiisnayn noocyada kale ee urarada ah ee la samayn karo. Wuxuu ku eegyahay
oo keliya ururka doonaya inuu u tartamo kursi siyaasadeed ka hor doorashada
golayaasha degaanada.
Urur siyasaadeed ka caynkaas ah ee
la sameeyo waxa waajib ah inuu maro dhawr shardi si uu ugu gudbo xisbi
siyaasadeed. Sida ku cad qodobka 10(3)(r) ee Xeerka Nidaamka Ururada iyo
Asxaabta siyaasadda cimriga xisbiga siyaasadeed waa 10 sano. Wixii ka horeeya
inta tobankaas san dhamaanay dib looma furayo ururo siyaasadeed.
Gabo-gebo
Golaha Wada-tashiga iyo Toosinta
Qaranku waa mid aan haysan dood sharci oo uu ku jiri karo. Mana aha urur sharci
ah oo waafaqsan xeerarka u yaal samaysashada ururada siyaasadeed.
Laga yaabee inay saxan yihiin
ujeedooyinkiisu; laga yaabee in loo baahan yahay mucaaradadiisa, balse waa
sharci darro Golaha Wada-tashiga iyo Toosinta Qaranku.
Guuleed Axmed
Dafac
Hargeisa
Somaliland
No comments:
Post a Comment