Hordhac
Waxan qoraalkan ku eegi doonaa
khataraha amni ee heer gobol, midda gudaha iyo heer caalami ee ay keeni karto
sahaminta shidaalka ee ka socota Somaliland.
Khayraadku wuxuu ahaan inta badan
waxa u wayn ee keena colaadaha aduunkoo dhan. Waxa la isla ogyahay in
khayraadku cidhiidhi yahay (scarce) oo aadanuhu ugu jiro tartan.
Dhinaca Africa, colaadaha dami
waayay ee ka taagnaa tan iyo markii wadamada qaaradu xoriyadooda qaateen, waxay
badi ku salaysnaayeen khayraadka dabiiciga ah. Bal u fiirso, waxa ugu colaado
badan Africa dalalka khayraadku u badan yahay. Eeg DR Congo.
Dagaalada ku salaysan khayraadka
dabiiciga ahi maaha mar walba kuwo maxali ah. badiyaa dalalka shisheeyaha ah ayaa
u heelan sidii ay si fudud ugu guran lahaayeen khayraadka Afrikaanka.
Somaliland iyo
shidaalka
Shidaalku waa tamar aad loogu baahan
yahay oo soo saaristeeda la jecel yahay. Somaliland in shidaal ku jiro cidina
si fiican uma cadayn. Waa se rajo la qabay mudo dheer. Dad badan baa u arka in
gorofka caydha la tuurayo hadii shidaal la helo. Waxay u arkaan in rajada u wayn
ee Somaliland leedahay uu yahay iyada oo soo saarta shidaal.
Taariikhda iyo ifafaalaha maanta
jiraa se taas waa beeninayaan. Musuqa iyo boobka lacagta ka soo xeroota
shidaalka ayaa u ah siyaasiyiinta Africa hami ay hiigsadaan. Eeg Nayjeeriya.
Tan iyo intii sahaminta shidalku ka
bilaabantay Somaliland waxa soo baxay muran iyo qaylo xoogan oo ka imanay inta
badan beelo. Taas oo marar keentay gacan ka hadal dad k u dhinteen. Tusaale ahaan
aaga Caynaba.
Dooda dadka ka keenay sahaminta
shidaalku waxay u qaybsamaan laba. Waa ta kowaade, dad badan ayaa diidmadooda
ku saleeyey beelnimo iyo saami ay ka dooneen shidaalka. Quud aan jirin qoryo u
guro. Waa shidaal aan weli la qodin. Waa foolkii kowaad ee colaadda uu soo wato
shidaalku. In kasta oo si cad dastuurka Somaliland u sheegay in khayraadka
dabiiciga ah lawada leeyahay oo soo saaristiisna ay u xilsaaran tahay Dawladda
dhexe, hadana waxa muuqata in taas la iska indho tirayo. Khayraadka dabiciga
ahi waa wax lawada leeyahay oo aan cidina gaar u sheegin karin ayna tahay in si
siman loogu qaybiyo dadka Somaliland. Sheegashada beelaha degaankooda sahamintu
ka socotaana waxad moodaa inay baal marsan tahay wixii lagu heshiiyay.
Ta labaad, waxay ka imanay dad
waxgarad ah oo u arka in hanaanka loo maray sahaminta iyo heshiisyada la
xidhiidha inuu yahay mid sharciga baal marsan oo madmadow ku jiro. Lama horgeyn heshiisyada lala galay
shirkadaha samaynaya sahiminta Golaha Wakiilada oo sharcigu waajibinayo in loo
geeyo.
Shidaalka
Somaliland iyo shirkadaha caalamiga ah
Waxa iyana qayb ka ah dhibta
shirkadihii ruqsadaha la siiyay ka hor 1991 oo qaba inay iyagu xaq u leeyihiin
qodida shidaalka. Aagaga hore ay shirkado ugu haysteen ruqsado ayaa Somaliland u
siisay ruqsado shirkado kale. (Page 243, Report of the UN Monitoring Group on Somalia and Eritrea). Kuwaas waxa ka mid ah shirkadda BP oo aag ay sheegtay inay hore
ugu haystay ruqsad hada la siiyay Ophir Energy Limited. Sidoo kale aag ay hore ugu haystay ruqsad
ConocoPhillips ayay Somaliland siisay shirkadda reer Norway ee DNO. (page 243, Report of the UN Monitoring Group
on Somalia and Eritrea)
Heer gobol
Is-faham darada iyo dhibaatada
dhextaal Somaliland iyo Somalia waxa ka mid ah shidaalka. Shirkadaha aan kor ku
soo sheegnay waxay lakala saftaan labada dhinac.
Maamul goboleedka Puntland oo ah
gobol ka tirsan Somalia wuxuu isna u siiyay ruqsado aagag ka mid ah Somaliland
shirkado. Wuxuuna diyaar u yahay inuu xaqiijiyo in shirkadahaasi gaadhaan
dhulkaas. Taasi waxay keeni kartaa dagaal dhex mara Somaliland iyo Puntland.
Werwer kan oo kala ah aya lagu muujiyay warbixinta Kooxda Kormeerka.
Sidaasdarteed, wuxuu keeni karaa
shidaalku colaad heer gobol ah.
Maxaa u furan
Somaliland
Dawladda Somaliland waxa la gudboon
inay u deristo arinkan si taxadar leh. Waxa haboon in la daahfuro oo mugdiga ku
jira heshiisyada ay gasho laga saaro ayna noqoto wax la heli karo oo dadka soo
doortay ka warhayan.
Sidoo kale waxa haboon inay
Somaliland ku baraarugsanaato saamaynta siyaasdeed ee ay leedahay arimaha la
xidhiidha shidaalka. Waa inaad maanka ku haysa in uu saamayn ku yeelanayo
shidaalku siyaaadda arimaha debedda iyo xidhiidhka aan la leenahay dunida kale.
Shirkadaha shidaalku waxay leeyihiin saamayn wayn oo ay cod ku leeyihiin
go’aamada wadamo badan (pressure groups).
Hadii sahaminta shidaalka go’aanada
lagu qaadanayaa ay ku salaysnaadaan oo keliya dhaqaale, waxa aan shaki ku jirin
inay waxyeelo u gaysanay Somaliland.
Guuleed Axmed Dafac
Hargeisa Somaliland
dafac02@hotmail.com
No comments:
Post a Comment